نوستالوژی با بوی کتاب

کتابخانه امام‌رضا (ع) در محله احمدآباد تنها کتابخانه وابسته به آستان قدس رضوی در این محله است. برای رسیدن به این کتابخانه هم از خیابان کوهسنگی‌۱۹، هم از بولوار رضا دسترسی وجود دارد.

این کتابخانه با قدمت بیش‌از چهار دهه، از فعال‌ترین کتابخانه‌های شهر است و دو قسمت آقایان و بانوان دارد. محیط آرام، امکانات مناسب مطالعه و منابع تحقیقاتی فراوان باعث شده است این کتابخانه مراجعان پروپاقرصی داشته باشد، از‌جمله دارندگان رتبه‌های برتر کنکور که از مراجعان جدی این کتابخانه هستند. استادان دانشگاه و پزشکان و مهندسان شهرمان، خاطرات خوشی از حضور در این محیط آرام و فرهنگی دارند.

استقبال از کتابخانه کوچک بسیج

درست پشت مسجد‌الرضا (ع)، کتابخانه آقایان و بانوان با نمای آجری دیده می‌شود. ساختمان‌ها هردو شمالی هستند و بعداز گذر از حیاطی مصفا و پر از دار و درخت به محوطه داخلی کتابخانه می‌رسیم. تابلو سبزرنگی که مزین به نام «امام‌رضا (ع)» است، در هر دو مشترک است.

در قسمت آقایان چندپسر جوان روی صندلی حیاط کتابخانه زیر درختان سرسبز نشسته‌اند و مشغول صحبت هستند. با گذر از ورودی و بخش امانات کتابخانه به اتاقکی شیشه‌ای می‌رسیم؛ جایی‌که محل خدمت قدیمی‌ترین کتابدار این کتابخانه است. محمدباقر کلیدری از سال ۸۱ در سمت کتابدار با این کتابخانه همکاری می‌کند.

او درباره تاریخچه کتابخانه می‌گوید: مسجد الرضا (ع)‌ی احمدآباد را آستان قدس رضوی بنا کرده است. سال‌۱۳۶۱ بالکن مسجد به پایگاه بسیج اختصاص یافت که هم محل فعالیت‌های بسیج بود و هم برنامه‌ها و امور فرهنگی مسجد.

به‌مرور زمان با خوش‌ذوقی چند نفر از جوانان مسجدی، از کتاب‌های اهدایی اهالی، کتابخانه کوچکی در پایگاه بسیج راه افتاد. استقبال اهالی از کتابخانه، زمینه‌ای شد تا آستان قدس رضوی اقدام به ساخت کتابخانه‌ای به مساحت دویست‌مترمربع در محوطه مسجد کند. این کتابخانه سال‌۱۳۶۵ در دو‌طبقه به بهره‌برداری رسید.

دیدار دوباره اهل مطالعه

ساختمانی که در حال حاضر به خانم‌ها اختصاص دارد، در زمان بهره‌برداری، مختص آقایان بود و خانم‌ها فقط برای امانت‌گرفتن کتاب به آنجا مراجعه می‌کردند. به‌مرور و بنا به تقاضای مکرر بانوان برای بهره‌مندی از امکانات کتابخانه، آستان قدس رضوی اقدام به ساخت بنایی دیگر درکنار کتابخانه کرد. به این ترتیب کتابخانه ویژه بانوان در بنایی با متراژ ۱۲۰۰‌متر زیربنا در سه‌طبقه ساخته و مجهز شد.

با ساخت بنای جدید، آقایان از ساختمان اولیه نقل مکان کردند و به ساختمان نوساز منتقل شدند. کلیدری بعداز هجده‌سال خدمت در کسوت کتابداری از سال‌۹۹ به‌عنوان مدیر کتابخانه انتخاب شد.

او درباره زیباترین خاطرات حضورش در این کتابخانه می‌گوید: کتابخانه‌ها مثل مدارس هستند. هر سال برخی مراجعان درس‌خوان و پر‌شور ما در دانشگاه پذیرفته می‌شوند؛ این جوان‌ها می‌روند و کنکوری‌های دیگری جایگزین آن‌ها می‌شوند. دیدن دوباره آن‌هایی که برای آمادگی کنکور به اینجا آمده‌اند و چند سال بعد برای آزمون‌های تحصیلی یا برای ثبت‌نام فرزندانشان مراجعه می‌کنند، حال خوبی دارد.

کتاب‌های خیراتی

کلیدری در‌حالی‌که میانه گفتگو پاسخ‌گوی مراجعان هم هست، از اهدای کتاب توسط اهالی می‌گوید که ظاهرا زیاد اتفاق می‌افتد؛ «احمدآباد، محله‌ای مرفه‌نشین با افراد تحصیل‌کرده است. در هفته چند نوبت کتاب دریافت می‌کنیم. حتی چندتن از افراد، کتابخانه شخصی‌شان را اهدا کرده‌اند که با‌توجه‌به سختی حمل کتاب‌ها دریافت این کتاب‌ها به اداره فراهم‌آوری و سفارشات کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی سپرده شد.»

او یاد مادری می‌افتد که بعد‌از مرگ پسر جوانش که دانشجوی پزشکی بود، همه کتاب‌های او را به کتابخانه امام‌رضا (ع) اهدا کرد. محمد مشایخی سمت راست ورودی نشسته و مسئول پاسخ‌گویی به متقاضیان است. او که ۲۵‌سال در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی سمت مدیریت داشته است، از مهر سال گذشته به تقاضای خودش به این کتابخانه آمده است.

او برایمان تعریف می‌کند: سال گذشته یکی از دانشجویان رشته پزشکی به‌دنبال کتاب و مقالاتی تخصصی آمده بود که ما نداشتیم. خیلی اصرار داشت که در سیستم بگردیم؛ شاید آن را داشته باشیم، اما من مطمئن بودم موردی که او می‌خواهد در فهرست موجودی کتاب‌ها و مقالات ما نیست. به محض رفتنش به فاصله چند‌دقیقه جوانی آمد و همان کتابی را که آن بنده خدا می‌خواست، به مجموعه ما اهدا کرد. فردای آن روز که متقاضی دوباره آمد، کتاب‌های اهدایی هنوز روی پیشخوان بود. او از اینکه به این سرعت مشکلش رفع شده بود تعجب کرد.

مشایخی می‌گوید: اینجا از ساعت ۷:۳۰ صبح تا ۹‌شب در روز‌های عادی و جمعه‌ها از ساعت ۹ صبح دایر است. اینجا جزو معدود کتابخانه‌هایی است که جمعه‌ها می‌توان از فضا و امکانات آن استفاده کرد. در مناسبت‌های خاصی، چون میلاد امام‌رضا (ع)، نیمه‌شعبان و‌... در‌کنار پذیرایی شربت و شیرینی، مسابقاتی همراه جایزه برگزار می‌کنیم.

دبیرستانی‌های دیروز، نخبگان امروز

درمیانه گفتگو، جوانی به جمع ما می‌پیوندد که از مشتری‌های پر‌و‌پا‌قرص این کتابخانه است. امیر عراقی از سال اول دبیرستان برای امتحانات آخر سال و در ادامه برای کنکور به کتابخانه می‌آمده است.

او حتی بعد‌از قبولی در رشته مهندسی معماری دانشگاه یزد و پشت‌سر‌گذاشتن دوره کارشناسی و کارشناسی‌ارشد و برگشت به مشهد، کتابخانه دوره نوجوانی‌اش را بهترین محیط برای آماده‌شدن دوره دکترا می‌داند؛ «اینجا برای من پر است از حس‌های خوب و خاطرات نوستالژیک و به‌یادماندنی. برخی رتبه‌های خوب کنکور مشهد، دانش‌آموزانی بودند که در همین محیط درس خواندند و بالیدند و الان در لباس پزشکی، مهندسی و استاد دانشگاه در جامعه خدمت می‌کنند. بودن در چنین جایی باعث افتخار و مباهات من است.»

نامناسب بودن سیستم سرمایشی و گرمایشی

اگرچه ساختمان کتابخانه خواهران کوچک‌تر است، ورودی و محوطه سرسبز و آلاچیق وسط حیاط مصفایش، جذابیت بیشتری دارد. این را از صحبت‌های پرستو وحدت‌خواه، یکی از مراجعان قدیمی‌کتابخانه، می‌فهمم.

او که ۲۶‌سال دارد و از دوره دبیرستان و برای کنکور به اینجا می‌آمده است، می‌گوید: اینجا حس خوبی دارد. شاید یکی از دلایل انتخاب این محیط برای درس‌خواندن همین حس آرامش آن باشد. وقتی برای رفع خستگی پا به حیاط اینجا می‌گذارم، همه خستگی ساعت‌ها مطالعه از تن و ذهنم بیرون می‌رود.

پرستو که کارشناسی ارشد حقوق دارد و این روز‌ها در‌حال آماده‌شدن برای آزمون وکالت است، چنین کتابخانه‌هایی را در هر محله ضروری می‌داند و می‌گوید: محیط‌های مناسب و امن می‌تواند در رشد و اعتلای تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویان بسیار اثرگذار باشد.

تکتم صادقی هم که دارای دو مدرک در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد است، از مدیریت خوب و هم‌جواری این کتابخانه با مسجد‌الرضا (ع) می‌گوید. از وقتی به این محله آمده‌اند، پاتوق درس‌خواندن و دورهمی‌های علمی او و دوستانش، همین کتابخانه است.

صادقی در‌کنار مزیت‌ها و امتیازات خوب کتابخانه امام‌رضا (ع) به یک نکته منفی هم اشاره می‌کند و آن گرمای بیش‌از حد فضای کتابخانه در تابستان و نداشتن سیستم سرمایشی است؛ او از مسئولان آستان قدس می‌خواهد به این مهم توجه کنند و برای رفاه مراجعان برای رفع این کاستی قدمی بردارند.